Kwentulang Marino

For You

I hate you!
(First words I want to say to you!)
Why you make me like this
After you sleep with me
And see about my skin
And you said
“I like white skin”
I hate you, I know
My skin is Hitam
But I don’t like
You say like that
In front of me and
my friend.
If you know my skin
is Hitam why you
said to me you like
me and you give me
a little time
to sleep together.
“HOW CAN I TRUST YOU”
Please don’t talk to me
again and don’t try to
see me
This is where our
together ends.
Thanks for everything
and all your advise

From Me

I try to trust you
and may be I will
trust you. But now
I don’t trust you
anymore. Never

(c) 2009 Kwentulang Marino

“Yakapin mo ako ngayong magdamag..”

-Gloria, 21 anyos
Puerto Barrios, Guatemala

Pinipisil ng iyong mainit
na kamay.
Ang nalalasing kong
palad.
Nilalaro nang malikot
mong paa.
Ang namamanhid kong
talampakan.

Tama na!

Nilulunod ako nang iyong
napakabangong hininga.
Sa kalaliman ng gabi,
kumikislap ang singkit
na mata.

Tama na!

Napapaungol mo nang banayad
ang katahimikan ng magdamag.
Umaalon ang mga kurbadang
walang kahirap-hirap.
Iniangat ang ligayang
walang kabigat-bigat.

Tama na!

Natuliro ang madaling-araw
sa hibang,
na hubo’t hubad
mong kalamnan.
Mga pinong balahibo’y kumiliti
sa puson
at puso kong
nasaid nang libog,
inamot na habag.

Emanzky88
M/V Clipperventure-L
Sto.Tomas De Castilla,
Guatemala
18 Abril 1993

(c) 2009 Kwentulang Marino

Ichi (isa), ni (dalawa), san (tatlo), shin (apat), go (lima), roku (anim)…Sampung taon ako nu’ng una ‘kong natutuhan ang pagbilang ng 1-10 na “basic cardinal numbers” ng Hapon. Kaso, hanggang anim na lang ang naka-rehistro sa isip ko. Turo sa’kin ito ni Mang Pepe, beterano nu’ng WW II.

Kadalasan libangan nu’ng bata pa’ko kundi makinig ng radyo, manood ng t.v eh tumambay sa tindahan at makipaghuntahan (kwentuhan). May sari-sari store (kasama na ang tindang ulam) kami nu’n. Sa t’wing darating si Mang Pepe, s’ya ang unang pasimunong bibilang hanggang sa kami’y tipong nagpapaligsahan sa pagbilang. Sa mura ‘kong gulang tumatak na ang pagbilang na banyaga (hindi pa uso ang mga nag-japan). Bago bumili ng ulam si Mang Pepe sa aking nanay na si Inang Rita ay magpipilit muna itong tikman ang lahat ng putahe; mula sa paksiw na tilapya, bisugo at kalderetang baga’t atay ng kalabaw. Hindi maiwasan mayamot ng aking nanay dahil di lang isang beses n’ya itong ulitin kumbaga isang ritwal na ito- ipagpipilitang gamitin ang panandok ng ulam kung kaya’t lagi naman s’yang binibigyan ng kutsara para hindi ikaselan ng ibang bibili. Hindi pa ito magkakasya, kahit na nga masarap ang pagkakaluto ay may pintas ka pa rin maririnig at babaratin pa ang pagbili, ganunpaman doon na iikot ang huntahan. Ipakwento ng aking tatay na si Amang Bio ang buhay ni Mang Pepe sa pakikipaglaban n’ya sa Bataan-kwento n’ya nakatakas s’ya sa “Death March.” Bubuskahin naman s’ya ni erpat na wala naman s’yang napatay kahit isang sundalong Hapon at pumuputok na hindi tumitingin sa kalaban na parang lumalabas ang kaduwagan. Hindi naman s’ya napipikon pero sasabayan ng alis na tumitikhim.

Ilan taon na lang at magsi-singkwenta na ang nasabing eksena. Tumingkad lang ang nasabing alaala dahil sa news ng maramihang pagpila sa U.S Embassy para sa makukuhang benepisyo ng mga beteranong Filipino nitong WW II. Dahil ito sa pinirmahan ni Obama na tinatawag na “stimulus funds.” na $198 million para sa mga beterano.

Sa aking henerasyon at hanggang sa kasalukuyang panahon. Marami at malaki pa rin ang pananampalataya sa Amerika, kay Uncle Sam- s’ya ‘yung tagapagtaguyod at tagapagtanggol ng demokrasya. ‘Yung bang ikararangal mo ang iyong lolo, tatay, kuya at kamag-anak kapag naging bahagi o nakihamok para sa U.S
Nandoon ang malasakit ng gobyerno mula sa pagkain, damit, sweldo at mga benepisyo.

Sa kabilang banda, meron tayong hindi nakikita sa likod ng kasaysayan. Sa libro nga ni Carlos Bulosan na “America Is In The Heart” kahit boluntaryo silang (mga Filipino) magpa-rehistro para lumaban sa gyera, tinanggihan sila dahil sa “National Selective Service Act. Sa librong,”The Port Chicago Mutiny” ni Robert L. Allen, iskolar- malinaw na inilahad ang hindi makataong pagtrato sa mga sundalong Afro-American o negro. Sa Houston, Texas may nakuha kong libreng libro na pwedeng iuwi sa barko mula sa Houston Seaman’s Center na may pinamagatang “Strangers From A different Shore (A History Of Asian Americans)” ni Ronald Takaki, isa rin iskolar. Nabanggit din sa teksto ang pakikibaka nila Carlos Bulosan at iba pang Filipino, Chinese, Koreans, Japanese at iba pang Asyanong sundalo sa hindi magandang pag-trato ng gobyernong Estados Unidos.

Nakakalungkot isipin na kayang-kayang gumastos ng limpak-limpak na dolyares ang U.S gaya ng gyera nu’ng WW II, Vietnam, Cuba, Nicaragua at iba pang operasyon lihim at hayag. Nagawa rin n’yang makapagpautang kay Saddam Hussein sa Iran-Iraq War. Sa huli ang magastos na gyera sa Afghanistan at tuwirang pagsalakay sa Iraq. Paglikha at pagbebenta ng mga makabagong armas pandigma na kayang ikasagip ng pagkakautang ng isang mahirap na bansang gaya ng Pilipinas. Kung tutuusin ay hindi na dapat dalhin sa kabilang buhay ang hinanakit ng maraming beterano sa gobyerno ng U.S

Sabi ng iba, pasalamat na tayo kay Obama at sa gobyernong Amerikano at pinirmahan din ang matagal nang minimithi ng mga beterano.

Naiiling na lamang ako sa mga naglalabasang news sa internet- bingi’t ulyaning beterano na sa katagalan ay hindi na mataandaan ang pangalan ng kanyang asawa, nakaratay na beterano na hindi na kayang pumirma’t thumbmark na lang ang ginamit para sa aplikasyon. Hindi lang masabi ng tuwiran nu’ng ininterbyu na “putang ina mo lolo o tatay ‘wag ka munang mamatay may makukuha tayo ke Uncle Sam!”

Sa loob-loob ko parang isang laruan sundalo lang ang mga beteranong Filipino at lahat ng mga sundalo na iniumang ng Amerika sa isang gyera ng negosyo at pangangamkam.

Bago ko ito ipi-nost, kinumusta ko si Mang Pepe sa kanyang pamangkin thru text, sagot n’ya sa text-“Ilan taon na s’yang patay, parang nawalan ng laban ang kanyang mga buto, unti-unti s’yang humina, ‘yun ang ikinamatay n’ya sir.”

(c) 2009 Kwentulang Marino

Sa kolehiyo pa lang “attracted” na’ko sa mga babaing tsinita at may “oriental feature”. Kaya’t nang maging marino ko, ‘yun “obsesyon” ‘kong makapag-asawa ng isang Haponesa, Koreana, Intsik, Vietnamese at iba pang kababaihang Asyana ay lalung nagsumidhi. Preperensya ko rin ang mga kababaihan sa Latin America, may pagkakahawig din sila sa’tin kultura at lambing nila. Gusto kong maglagos at lumangoy sa ibang kultura.

Hindi man natupad ang pantasya’t obsesyon kong makapangasawa ng ibang lahi. Wala naman akong pagsisi sa pinay na ina ng aking tatlong anak .

Sumagi sa akin ang bagay na “inter cultural marriage.” Dahil sa araw na ito (Pebrero 15,2009) ay ikakasal ang isang kaibigan ko, sa katauhan ni Joei, isang pinay at Jason, isang purong Tsino sa mainland China.

Si Ana o Joei (mas komportable s’yang tawagin sa kanyang nickname) ay mula sa angkan Ilusorio-Villarama.Kahit sabihin pang nasa kanya na ang lahat ng bagay,masasabi kong s”ya ‘yung taong “down to earth” ika nga.

Humigit kumulang ay limang taon din kaming hindi nagkita. Kung tutuusin nga ay pwedeng hindi na mamasukan o magpakahirap pa. Pero nandoon pa rin ang patuloy n’yang pagtuklas sa buhay, pagka-uhaw n’ya sa mga kaalaman ng isang ordinaryong nilalang, adbentura na may kahulugan. Sa China,nagtuturo s’ya ng English, consultant din s’ya ng isang pharmaceutical firm sa Tianjin at nagsusulat din s’ya sa isang journal para sa mga expat, ito rin ang naging daan kung paano sila nagkakikilala ni Jason, para sa isang interbyu na may kaugnayan sa larangan ng sports at negosyo, mula doo’y sumibol ang isang pag-ibig.

Ikinasal na sila sa China at Pilipinas nitong nakaraang taon. Syempre pa, sa tradisyunal na Intsik ay kailangan din silang magpakasal ngayon Lunar o Chinese New Year. Kahapon ay bertdey ni Mareng Joei (isa s’ya sa ninang ng aking bunso, si Karlos Eson) Pebrero 14-Araw ng mga Puso, sa e-mail ko na lang ipinaabot ang matapat na pagbati ng buong pamilya. Para sa mga Intsik, mas akma ang February 15 para sa kanilang kasal.

Likom-likom ko pa ang mga bagay na kanyang ibinigay, kung tuusin ay maliit lamang ito sa iba, pero para sa akin ito’y nakadagdag sa aking pagkatao- ang bigay n’yang picture frame na kasama s’ya at ang grupo plus si Joey Ayala na kasama pa ang kanyang pabalat sa CD na Panganay ng Umaga, ipinahiram n’yang libro na Neuro-Linguistic Programming (NLP). Ang homemade book na ginawa n’ya mula sa librong “The Man Who Planted Trees” by Jean Giono, translated by Peter Doyle, sabi sa note

“Wish you enjoy this homemade book and may the story inspire you and your family for many years to come.Let’s plant seeds of hope and love always’ A joyous and blessed Christmas 2004 and New Year 2005”
Joei Villarama

Ang pag-iimbita nila na masaksihan ng aking pamilya ang isang konsyerto sa Cultural Center of the Phils. (CCP) ng kanyang kapatid na si Mariel Ilusorio (kabiyak n’yay isang Chilean musician) na isang tanyag na “classical pianist”.

Pinakikinggan kong bigay nilang CD na pinaka-tema ng kanilang kasal, sa labing anim na kanta ‘y pinaka-gusto ko’y Nine Million Bicycles (Katie Melua), Here, There & amp; Everywhere (The Beatles), Kiss Me (Sixpence None The Richer), I Love You More Today Than Yesterday (Goldfinger), Grow Old With You (Adam Sandler).

Sa pabalat ng CD makikita mo ang kanilang masayang pagkikilala at pag-iisa ng kanilang mga pangarap at tibok ng puso, kislap ng mga ngiti at mata.

Hangad kong pag-iisa n’yo sa kabila ng pagkakaiba ng lahi at kultura. Sana’y makapag-ambag kayo at magiging anak n’yo para sa pagpapabuti ng ating lipunan.

Sa Chiwan ako unang napunta sa mainland China. Hindi ko alam ngayon ang panahon sa lugar nila. Ang tiyak para sa mag-asawang Joei at Jason, ang kanilang paligid ay maningning, mabango at puno ng pag-ibig. Isandaang porsyentong- TAGSIBOL SA TIANJIN!

(c) 2009 Kwentulang Marino

Pagod na puso ay nilunod ng gabi,
Usok, alak at halakhak ng mga babae.
Pagmamahal ay hinanap mula Houston hanggang Kaohsiung,
Nilibot ang Lisboa, Amsterdam at Barcelona,
Nagbakasakaling sa Antwerp masumpungan yaong nasa.

Ngunit parang kay ilap na gaya ng alon,
Sa barko ay hahalik, kapagdaka ay naglalahong,
Hindi mo mahabul-habol.
Liwanag ng buwan tumatagos sa katubigan,
Galaw ng agos ay hindi maipinta nang lubusan.

Bakit pa mangingibang bayan?
Tanong ng pusong may kalituhan.
Wala sa kabilang ibayo ang pagmamahal,
Narito sa baybay-dagat, dito sa dalampasigan.

Sa inihagis na puting bato na may pag-asam,
Iginuhit ang iyong mukha sa tubigan.
Para bang isang musmos na may ka-inosentihan,
Sa mata mo sumasalamin tapat kung magmahal.
Ilong ay hindi katangusan,
Sa tinig ay may lambing at panghalinang taglay,
Puso’y lumakas, kumabog nang tuluyan…

Nagkabuhay ugat, dugong nanamlay,
Supling na inihandog ngalan niya ay Asiah,
Higit na pinagbigkis sa isa’t isa.
Binigyang kulay ang kinabukasang walang katiyakan.

Sigaw mula dito sa laot ng Alemanya,
Itong kaganapan ng isang pag-asa.

Emanzky88
M/V Clipperventure-L
Hamburg,Germany
11 September 1996

(c) 2009 Kwentulang Marino

*Unang nalathala sa PAROLA, seaman’s journal na nakabase sa Netherlands. Sept.-Oct. 1996 na isyu.

Sa kasalukuyan ay hindi na sila dalawang tala ng pag-asa, bukod kay Asiah, nasundan pa ni Emman at Eson. Apat na silang nagbibigay kulay sa aking buhay. Kay Beck, isang pag-ibig na walang hangganan at pagbati sa ARAW NG MGA PUSO!

For: Chief Engineer

I hate you.

Because even you take me

but you never

like me

and you

always

take other girl.

From Me
Erwinda

(c) 2009 Kwentulang Marino

For Captain

Why you angry with me?
Tell me because everything I do is for
both of you ( you and chief)
and why you speak to Anarki and you
angry with me?
I think you are brother
and no problem
But now. why you angry with me?
What do you want it’s up to you.
If you want me to go out
from your cabin.
I will sleep in MessRoom!

Please Answer Me!!

From
Erwinda

(c) 2009 Kwentulang Marino

Sa kultura nating mga Filipino, ang hindi pagpansin o pag-istima sa isang bisita ay “kawalang modo”. Kahit na isang presidente lang na galing sa Carribean o Pacific Island at malaki pa ang Babuyan Island na may ilan libo lang ang populasyon, mainit natin itong winewelkam.

Nitong nakaraang linggo na pangyayari sa National Prayer Breakfast (Interfaith ba o para maligtas sa patuloy na pagbulusok ng U.S economy?) sa Washington, tanging si dating British PM Tony Blair lang binigyang pansin o binati ni U.S Pres. Barack Obama (pagtatanggol naman ng mga tagapagsalita “di naman daw nag-abot), kabawasan ba naman kung i-acknlowledge ang presensya ni GMA, s’yempre naman titimbre ang punong-abala kung sino ang mga VIP, lumabas tuloy na “gate crasher” sa mata ng iba ang pangyayarari. Sabagay hindi lang ilang beses na tinangkang makadaupang-palad ni GMA si Obama mula sa pagkampanya hanggang sa pagkapanalo, bigo ang lahat nang pagsisikap. Napa-paraynoyd na tuloy ang ilan sa ating mga kababayan (kabilang na ko!?) – komo ba naman isang mahirap na bansa tayo at laging nangangayupapa sa bawat presidente ng U.S eh gaganunin na tayo. O baka naman namemersonal na itong si Obama komo sinasabi nang iba na mas malaki ang kiling ni PGMA ke Bush, nabubuo tuloy ang impresyon suplado o isnabero si Obama o baka naman may “cordon sanitaire” na! .Pero teka, hindi kaya tayo ang me problema?

Sociology I at II lang ang ‘tanda ‘kong na teyk-ap n’ung kolehiyo, kaya di pwede ‘kong mag-astang Sociologist, pero sa karanasan, hindi naman siguro matatawaran ang mga naakumula ko nang pakikipagbuno sa buhay.

Karaniwan ay hindi natin napapansin at ‘yun pala’y isa ng kalakaran o nagiging psayke na ng ating lipunan. Kadalasan kumukuha tayo ng magiging ninong o ninang ng ating mga anak mula sa binyag, kasal hanggang sa pagkamatay (proud tayo na dumalaw sila) eh ‘yung sikat, politiko, me sinasabi sa lipunan. Hindi naman masama ‘yun, ang masama eh hindi naman natin kilala nang malalim o personal, mabilis pa sa resulta ng eleksyon sa U.S eh kinukuha na, gusto nating naka-asosyet tayo ke mayor, kongresman, gobernor, senador hanggang sa kapitan ng barangay, sa isang artista, nakakaramdam tayo ng dagdag na lakas at impluwensya, nahuhugasan ang ating pagkatao laluna’y basa na ating image. Hindi masama ang makipag-ugnayan sa kanila laluna’t may integridad ka naman pinanghahawakan at hindi sa gusto mo lang magpa-piktyur at voila! Tanggal na ang kasalanan mo sa katawan dahil humalik ka sa kamay ng papa sa Roma, kasama kang bumuhat sa ring sa pagkapanalo ni Manny Pacquiao , “makalaglag panty” kang nginitian at mainit kang kinamayan ni Obama.

Sa mga pistahan at iba pang okasyon, kahit hindi sila (karaniwan sa mga politiko) ang guest speaker i-anowns mo na ang kanilang presensya eh gusto pang magtalumpati at monopolyohin ang programa. Sa patay kunwari’y nakikiramay kasabay nito’y pangangapamya sa umpukan.

May isa ‘kong kaibigan na dating “political operator” ng isang kongresista, marami ang nagtataka at nagtatanong.

“kung dikit ka ke kongresman, ba’t di kita napagkikitang laging kasama nu’n kampanyahan?” at “ba’t hindi mo man lang nakukumbida kapag may okasyon sa inyo?” tanong na magkahalong nagugulimihanan at nang-uuyam na isang kapitan ng barangay.

“Hindi ko po papel ‘yun kasama s’yang magkakaway sa kampayahan at kumbidahin s’ya sa bahay para lang maipakita sa aking mga kapitbahay na malakas ako ke kongresman” timpi n’yang sagot.

Kaya’t sa pangyayari sa hindi pag beso-beso, at umpugan-siko ng dalawang presidente, ‘wag na nating palakihin pa ang isyu. Ang ipinunta n’ya doon ay para sa mga beteranong pinoy. May tamang protocol, tutal di naman ‘yun “state visit.” ang asahan na nating sagot.

Sabi nga ng nanay ‘kong hindi nakapag-aral (daig pa ang titulado), nu’ng sya pa’y nabubuhay “alam mo kung saan ka lulugar, hindi ‘yun para kang isang langaw na natuntong sa kalabaw – gagamit ka nang impluwensya para sa pansariling kapakanan”

(c) 2009 Kwentulang Marino

For: Chief Engineer & Captain

I can’t understand everything you want. I always do everything I can for both of you. And never for others. Maybe because you are Eropa people. The way how you think and culture is different from Asia people. But I always follow everything you want because I like and love both of you.

I don’t understand maybe I’m crazy and maybe I did something wrong. You know what happen to my heart. I tell you the truth because before I never stay for the long time in the vessel. It’s for the first time for me.

Today I know & understand you don’t have the feeling about like and love for me even a little. Because you think love is only sell and buy. For what reason I come to Banjarmasin even you never call me! Because I miss you and…forget you. Everything is very wonderful time in… And I come to Banjarmasin. The first day you play… I feel very sad. Today you give the answer about… Letter because you did something wrong and make me crazy.

You and I try to forget everything. Thank you for everything a very wonderful and sweetest which you ever give me even only a few time. Please tell me what is my mistakes.

I hope you please I can stay here or empty cabin even. Because both of you have a new girl friend. Thank you for your understanding.

Please you are in my memory life forever. Even now I hate you.

Please let me be here this last port until your vessel go to other country.

From Me

I’m in memories only

(c) 2009 Kwentulang Marino

Note: Nagbago na moda ng komunikasyon sa atin bansa at maging sa pagbabarko.Ang dati-rati nating sulat o liham ng mga OFW at marino, natapos na kontrata’y di pa natatanggap ay pinalitan ng celfon at internet.

Para sa akin ang sulat ay isang “social documentary” na unti-unting naglalaho.

Si Erwinda ay isa sa mga babaing Indonesyana na nagtatampisaw sa laot ng Samarinda, Banjarmasin at Pontianak na nagbibigay aliw sa mga marinong may ibat-ibang nasyonalidad, mas popular sila sa katawagang mga babaing “akyat-barko” Gaya nang iba pang ilalabas sa kategoryang- Mga Sulat Mula Sa Laot, minabuti nating itago ang tunay nilang pangalan bilang pag-respeto sa kanilang pagkatao’t may kaselanan ang paksain.

Hindi ko ninais i-post ito para lamang sila’y libakin, husgahan, pagtawanan o gawing isang “piyesang panliteraratura” ang mga nasabing sulat. Layunin ‘kong maipakita kung anong kanilang kalagayan, paano sila mag-isip at lumangoy sa agos ng buhay.

Pitong (7) pirasong sulat ang ingat-ingat ‘kong halos ay may isang dekada na rin ang nakaraan mula ng makilala ko ang mga Indonesyanang umakyat sa’min barko. Kahit na nga sa barko umikot ang istorya, walang petsa ang mga sulat na sa karaniwan ay nilalagay ito, hindi natin batid ang tunay na kadahilanan. Kung pagbabasihan ay ang aking “travel journal” sa pagitan ito ng Abril-Mayo 1998 na kung saan ay nagpalipat-lipat ang barko sa mga nasabing lugar.

Mapapansin ang kanilang pagsisikap na makipag-komunika sa wikang Ingles kahit na nga may maling ispeling o pagkakasalansan ng mga salita pero mapapansin din ang ilan paggamit nila ng mga salitang gaya ng “culture, far across, Asia, you make me crazy honey, wonderful, spaces between us,”- ay may kiliti at lalim sa babasa. Wala akong ginalaw sa orihinal na sulat, maliban na lang sa tunay na tel. no. nya na nirambol ko na lang para itago ang totoong numero. Ang mga dotted line ay nangangahulugang nasira o na dameyds na ang porsyon ng sulat dahil sa katagalan nito. Isa pa lamang ito sa pitong sulat nailalabas ng Kwentulang Marino.

Sagwanin natin ang Erwinda’s Journey!

For Captain:

Honey, I don’t know what happen to me. I can’t forget you and everytime I always remember you. I don’t know why I love you very much. And I’m crazy about that. Every night in my dreams I see you. And I feel you… that is how I know you go on. Far across the… spaces between us. You have come to show you go on.

Why you come inside my heart if you can’t stay in my heart? Why you come and you must go. Why? tell me if we can’t be together why you give me love like that. Why? You make me crazy honey! You give only a few time and a very wonderful time which I never feel like this before. Thank’s honey for your best time you give me. But why only a little?

Wherever you are. Near far I always miss you please. Do something for I forget you. Because I think. It’s very imposible to see you again. Please let me be together with you until you leave Indonesia in the last port. If you’ll come back to Indonesia, please remember that I will always waiting for you and don’t forget your promise that you will buy for me something in Amerika. I’m always waiting.

Ok! that’s all. I will stop my write until here.

With Me:

Erwinda

(c) 2009 Kwentulang Marino